Η (σύντομη) ιστορία του Πειραιά

Του Στέφανου Παν. Μίλεση, Συγγραφέα, Ιστορικού Ερευνητή, Ραδιοφωνικού Παραγωγού και Ιδρυτή του Pireorama

Ήταν πράγματι ο Πειραιάς νησί; Και αν ναι, πως πήρε τη σημερινή του μορφή; Ποιοί ήταν οι πρώτοι που κατοίκησαν τον Πειραιά και από πήρε το όνομα του; Πως έγινε ο Πειραιάς ναυτική πολεμική και εμπορική υπερδύναμη και ποιά γεγονότα στιγμάτισαν τον Πειραιά και τους κατοίκους του; Στο άρθρο που ακολουθεί, ο Στέφανος Π. Μίλεσης, παρουσιάζει όσα πρέπει να γνωρίζουν οι Πειραιώτες, για την ιστορία της πόλης τους.
Ήταν πράγματι ο Πειραιάς, νησί;

Από τις κοσμογονικές εκείνες αλλαγές που περιγράφουν όλοι οι λαοί μέσα από τους μύθους τους αλλά και από την ίδια την επιστήμη είναι παραδεκτό ότι κάποια στιγμή η γη καταστράφηκε ολοσχερώς από έναν γιγαντιαίο κατακλυσμό. Όταν με τους αιώνες η στάθμη της θάλασσας κατέβαινε, αναδυόταν τμήματα στεριάς τα οποία βρισκόταν λίγο ψηλότερα από τα υπόλοιπα μέρη δηλαδή λόφοι και βουνά. Έτσι φαίνεται ότι ο σημερινός λόφος της Καστέλλας ήταν εκείνος που πρώτος αναδύθηκε από τη θάλασσα.

Ο Πειραιάς αναδυόταν σταδιακά από τη θάλασσα για αιώνες όμως χωριζόταν από ένα θαλάσσιο διάκενο από την αντικρινή Αττική ακτή. Αυτό το θαλάσσιο διάκενο ξεκινούσε από το σημερινό Νέο Φάληρο και έφτανε ως το λιμένα Αλών. Κατά συνέπεια ο Πειραιάς στα πρώτα χρόνια της δημιουργίας ήταν νησί. Ακόμα και το όνομα Πειραιεύς σημαίνει τον αντικρινό τόπο. Ο Στράβων άλλωστε το έγραψε ότι ο Πειραιάς ήταν πριν από την εποχή του ήταν νησί πέραν της ακτής κείμενον. Το νησί δηλαδή που στέκει πέρα από την αττική γη. Ακόμα και το όνομα Αττική σημαίνει την ακτική γη δηλαδή προσδιορίζει τον τόπο με τις ακτές. Ο Στάβων αναφέρει ότι «Πειραιεύς είναι νησί και έλαβε το όνομα από το διαπερνάν». Φαίνεται σε κάθε περίπτωση ότι Πειραιάς έχει την έννοια του περάσματος, την έννοια ταξιδεύω, διαπλέω θάλασσα.

Άποψη των Ακτής Μιαούλη και Ακτής Ποσειδώνος στον Πειραιά (1956)
Όσο οι αιώνες περνούσαν τόσο η απόσταση του Πειραιά με την Αττική γη μειωνόταν και ολοένα και περισσότερη γη αποκαλυπτόταν. Το υγρό χώρισμα που μεσολαβούσε βοηθούμενο από υλικά των χειμάρρων, ιδίως του Κηφισού ποταμού, μετατράπηκε σε βάλτο και λίγο αργότερα σε λασπότοπο. Αυτή όλη την ζώνη του βάλτου οι αρχαίοι και εμείς, σήμερα ακόμα, το ονομάζουμε Αλίπεδον. Ακόμα και στις μέρες μας οι περιοχές που βρίσκονται πάνω στην ζώνη αυτή είναι ευάλωτες στις περιπτώσεις πλημμυρών όπως τα Καμίνια με ένα μέρος της σημερινής οδού Πειραιώς, το Νέο Φάληρο, ο Άγιος Ιωάννης Ρέντης αλλά και ο λιμένας Αλών ο οποίος αποξηράνθηκε τη σύγχρονη εποχή.

Η πρώτη οργανωμένη ανθρώπινη κοινότητα στον Πειραιά.

Μια υπόθεση των αρχαιολόγων θέλει την πρώτη κώμη να βρίσκεται στη θέση της σημερινής συνοικίας της Λεύκας. Η υπόθεση αυτή στηρίζεται κύρια στην ανάγκη των οικιστών του Πειραιά να βρίσκονται για μεγαλύτερη ασφάλεια εγκαταστημένοι στο σημείο που απέχει κοντύτερα από την ακτή της Αττικής ώστε να προσφύγουν όταν υπάρχει ανάγκη αλλά και για την εξυπηρέτηση των βιοτικών τους αναγκών και συναλλαγών με τον υπόλοιπο αττικό κόσμο.

Ωστόσο αν και η θεωρία αυτή φαίνεται εκ πρώτης σωστή παρουσιάζει κενά. Διότι ήδη είπαμε ότι το πρώτο σημείο γης που αναδύθηκε από τη θάλασσα ήταν ο λόφος της Μουνυχίας της σημερινής δηλαδή Καστέλλας. Εικάζεται λοιπόν ότι ο Πειραιάς κατοικήθηκε την προϊστορική περίοδο εκεί. Άλλωστε αυτό μαρτυρούν και τα λεγόμενα Θεόσπιτα που θεωρούνται ως οι αρχαιότερες ανθρώπινες κατασκευές μέσα στις οποίες προσέφευγαν οι άνθρωποι. Τέτοια Θεόσπιτα βρέθηκαν στην κορυφή του Λόφου της Καστέλλας η οποία βρίσκεται σε ύψος 87 μέτρων πάνω από τη θάλασσα και στην κορυφή του υψώματος της σημερινής πλατείας Σερφιώτου που είναι η κορυφή του λόφου της χερσονήσου σε ύψος 50 μέτρων. Οι ύπαρξη θεόσπιτων στις δύο ψηλότερους λόφους του Πειραιά επιβεβαιώνει το γεγονός ότι μόνο τα βουνά εξείχαν από τη θάλασσα που περιέβαλλε ολόγυρα τον Πειραιά.

Από τα πρωτοελλαδικά φύλα οι Μινύες ήταν οι επιφανέστεροι λαοί της ηρωικής εποχής με κέντρο τον Ορχομενό της Βοιωτίας. Ήταν λαός κατ΄ εξοχήν θαλασσινός. Οι Μινύες διωγμένοι από τους Θράκες έφυγαν από τον Ορχομενό της Βοιωτίας έφτασαν στον Πειραιά και κατοίκησαν την Καστέλλα την οποία ονόμασαν Μουνιχία προς τιμή του Βασιλιά τους Μούνιχου τον γιο του Παντακλέους. Η ομάδα που εγκαταστάθηκε στον Πειραιά κύρια λάτρευε την Μουνυχία Αρτέμιδα. Ο λόφος αυτός χρησιμοποιήθηκε για την οχύρωσή τους καθώς έμοιαζε με την ακρόπολη του Ορχομενού Βοιωτίας. Πάνω σε αυτόν ιδρύθηκε ο πρώτος οργανωμένος οικισμός της περιοχής, από τους Μινύες. Όλος ο λόφος ισοπεδώθηκε καθώς φαίνεται ότι αρχικά είχε αιχμηρή κορυφή και διαμορφώθηκε κατάλληλα προς κατοίκηση.

Οι Μινύες προχώρησαν σε μεγάλα έργα υδρεύσεως τα οποία σε περίπτωση πολιορκίας, εξασφάλιζαν πόσιμο ύδωρ στους πολιορκούμενους, αλλά συνάμα τους εξασφάλιζαν και μια έξοδο διαφυγής καθώς είναι πλέον σίγουρο ότι η Σπηλιά της Αρετούσας η είσοδος της οποίας ήταν στην κορυφή του λόφου κατευθύνονταν προς τη βάση του λόφου και αρκετά μακριά από αυτόν με πιθανή έξοδο προς τη θάλασσα.

Οι Μινύες όπου κι αν βρέθηκαν οτιδήποτε κι αν κατασκεύασαν πέρασαν στη σφαίρα της φαντασίας του θρύλου, του μύθου, του υπερφυσικού. Δεν υπάρχει κατασκευή, κατόρθωμα, ή ενέργεια δική τους που να μπορεί σήμερα με την σύγχρονη τεχνολογία να δικαιολογηθεί. Περπατώντας ανάμεσα στο τεχνολογικά αδύνατο και στο υπερφυσικό από τα καταπληκτικά έργα τους όπως η αποξήρανση της Κωπαΐδας, η κατασκευή σηράγγων, η κατασκευή της «Αργούς» κ.α. Οι Μινύες βρέθηκαν στο προσκήνιο της ιστορίας από την αυγή της.

Οι πρώτος συνοικισμός του Ορχομενού χρονολογείται από το 6.000 π.Χ. στη νεολιθική δηλαδή περίοδο. Αδιευκρίνιστο παραμένει το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας των Μινυών και της ιστορικής τους συνέχειας.

Μεταγωγικά στο λιμάνι του Πειραιά (14 Μαρτίου 1954)

Η εποχή του Θεμιστοκλή

Πριν περάσουμε στο επόμενο σταθμό της πειραϊκής ιστορίας που είναι η εποχή του Θεμιστοκλή όπου ο Πειραιάς αναδείχθηκε σε σπουδαίο ναυτικό κέντρο από μια ασήμαντη κώμη που μέχρι τότε ήταν όπως λένε οι αρχαιολόγοι, οφείλω να σας υποβάλω σε έναν προβληματισμό. Διότι αποτελεί κακό συνήθειο θα λέγαμε, να ξεκινάμε την ιστορία του Πειραιά έχοντας ως σημείο εκκίνησης τον Θεμιστοκλή.

Ο Πειραιάς συχνά αναφέρουμε ότι υστερούσε σε ανάπτυξη πριν τον Θεμιστοκλή. Ωστόσο τα έργα των Μινυών στον Πειραιά αλλά και η ύπαρξη του Φονικού δικαστηρίου της Φρεαττύδας μας διαψεύδει. Το δικαστήριο της Φρεαττύδας, αναφέρεται στα επικά ακόμα χρόνια, αφού η πρώτη υπόθεση που εκδικάζει, ανάγεται αμέσως μετά τον Πόλεμο της Τροίας. Δικάζεται ο γιος ενός Βασιλιά της Σαλαμίνας, ο Τεύκρος, για την μη αποτροπή της αυτοκτονίας, του ετεροθαλή αδελφού του!

Η ύπαρξη ενός τόσο σημαντικού δικαστηρίου στην Φρεαττύδα, γεννά τις σκέψεις για το πώς είναι δυνατόν να αποδεχθούμε το γεγονός ότι ο Πειραιάς πριν από την εφαρμογή του προγράμματος του Θεμιστοκλή ήταν μια άσημη κώμη! Το δικαστήριο της Φρεαττύδας, ήταν ισότιμο του Αρείου Πάγου. Είχε την δύναμη να εφαρμόζει διεθνές δίκαιο στην εποχή του αφού δικάζει βασιλικό απόγονο για πράξη ή παράλειψη που διενεργήθηκε στην Τροία. Ο Τεύκρος εξορίστηκε στην Κύπρο όπου δημιούργησε εκεί την πόλη Σαλαμίνα προς ανάμνηση της δικής του πατρίδας. Θέτουμε στο περιθώριο της ιστορίας αυτή τη μεγάλη κληρονομιά που καταγράφεται στον Πειραιά, 700 χρόνια πριν από τον Θεμιστοκλή.

Η Αθήνα διδάσκεται παγκοσμίως ως κέντρο πνεύματος. Για να υπάρξει όμως η πόλη των ρητόρων, των πολιτικών και των φιλοσόφων υπήρξε πίσω της ο Πειραιάς στον οποίο δρούσαν πυρετωδώς οι ναυτικοί, οι ναυπηγοί, οι έμποροι, όπως επίσης και οι τραπεζίτες.

Βεβαίως η προσωπικότητα του μεγάλου οραματιστή του Θεμιστοκλή, θέτει σε κίνηση ένα κολοσσιαίο πρόγραμμα που αφορά στην ανάπτυξη του Πειραιά ως ναυτικής πολεμικής και εμπορικής υπερδύναμης. Η ανάπτυξη του Πειραιά αποτελούσε πραγμάτωση δικού του οράματος. Η τρομερή οχύρωση του Πειραιά, ο πολεοδομικός σχεδιασμό του, έργο του Ιππόδαμου, τα τρία φυσικά λιμάνια του, η γεωγραφική του θέση, η εγγύτητα με την Αθήνα, αποτέλεσαν μερικά από τα στοιχεία εκείνα που συνετέλεσαν στην διαμόρφωση μιας λαμπρής εποχής που ονομάστηκε χρυσός αιώνας του Περικλέους, που ήταν όμως πρωτίστως ναυτικός αιώνας του Θεμιστοκλέους.

Η σχέση του Πειραιά με την Αθήνα

Ο Πειραιάς προκαλεί τον φθόνο στους Σπαρτιάτες περισσότερο από την ίδια την Αθήνα, καθώς οι δημοκρατικές ιδέες των Αθηνών υποστηρίζονται από το πειραϊκό εμπόριο που αποτελεί τον βασικό πόλο χρήματος και τροφοδότης της αθηναϊκής δύναμης. Ο Πειραιάς έγινε το πρώτο λιμάνι του κόσμου, με ναυπηγεία, λιμενικές και τεχνικές εγκαταστάσεις, με αποθήκες, Δικαστήρια, Ιπποδρόμιο, Στάδιο, την περίφημη Σκευοθήκη του Φίλωνος και λαμπρά μέγαρα. Η Αθήνα διδάσκεται παγκοσμίως ως κέντρο πνεύματος. Για να υπάρξει όμως η πόλη των ρητόρων, των πολιτικών και των φιλοσόφων υπήρξε πίσω της ο Πειραιάς στον οποίο δρούσαν πυρετωδώς οι ναυτικοί, οι ναυπηγοί, οι έμποροι, όπως επίσης και οι τραπεζίτες.

Πίσω από κάθε λόγο, ομιλία πίσω από κάθε αγόρευση φιλοσόφου στην αγορά της Αθήνας αντηχούσε στον Πειραιά το καλέμι του ναυπηγού, το σφυρί του ξυλουργού. Ο ήχος τους ήταν αυτός που έδινε το ρυθμό της ευημερίας. Ο Πειραιάς χάνεται από το προσκήνιο της ιστορίας όταν ο Ρωμαίος στρατηγός Σύλλας για λόγους εκδίκησης -καθώς οι Αθηναίοι τάχθηκαν στο πλευρό του βασιλιά του Πόντο Μιθριδάτη- εισβάλλει στον Πειραιά, τον πυρπολεί, τον ισοπεδώνει. Και εδώ όμως θα πρέπει να αναρωτηθούμε για ποιο λόγο εισέβαλε ο Σύλλας σε Αθήνα και Πειραιά, μόνο ο Πειραιάς παραδόθηκε στην απόλυτη καταστροφή. Διότι ο Σύλλας γνώριζε ότι η δύναμη της Αθήνας ήταν ο Πειραιάς και αυτόν έπρεπε να εξαφανίσει.

Ο Πειραιάς αποτέλεσε την βασική προϋπόθεση ανακήρυξης πρωτεύουσας της Αθήνας.

Έκτοτε ο Πειραιάς έμεινε έρημος, βυθισμένος για αιώνες στη σιωπή της ιστορίας, μέχρι την εποχή της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας που αποτελεί πεδίο φονικών μαχών και συνάμα ηρωικών στιγμών. Η επανεμφάνιση αυτή λένε ότι οφείλεται στην απόφαση να μεταφερθεί η πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους στην Αθήνα.

Ο Πειραιάς είναι αλήθεια ότι χρωστά πολλά σε αυτή την απόφαση. Όμως και η Αθήνα χρωστά στον Πειραιά θα λέγαμε. Διότι στην εποχή που αναφερόμαστε, η Αθήνα μοιάζει περισσότερο με ένα μεγάλο χωριό παρά πόλη. Δεν διέθετε δρόμους τροφοδοσίας ούτε τις υποδομές για να γίνει πρωτεύουσα. Είχε μόλις δέκα χιλιάδες κατοίκους όταν η Ύδρα για παράδειγμα είχε ογδόντα χιλιάδες.

Η Αθήνα δεν είχε κριθεί άξια από την Τουρκική διοίκηση ούτε να είναι η έδρα ενός πασά. Διέθετε έναν απλό βοεβόδα δηλαδή τοποπαρατηρητή. Δεν ήταν λοιπόν διόλου παράξενο ότι τον πρώτο λόγο υποψηφιότητας για πρωτεύουσα του νέου κράτους είχε η Κόρινθος, ύστερα το Ναύπλιο, το Άργος, η Σύρος, η Τρίπολη και τέλος τα Μέγαρα, υπέρ των οποίων εξαρχής είχε ταχθεί ο Κωλέττης. Ο πατέρας του Όθωνα, ο Λουδοβίκος, ήταν που επέμενε να θέσει σε εφαρμογή και πάλι το σχέδιο του Θεμιστοκλή, που ήθελε την ανάπτυξη ενός δραστήριου εργατικού ναυτικού και οικονομικού πόλου, δηλαδή του Πειραιά, που θα στήριξε την υποψηφιότητα της Αθήνας για ιστορικούς λόγους. Ο Πειραιάς αποτέλεσε την βασική προϋπόθεση ανακήρυξης πρωτεύουσας της Αθήνας.

Η σύγχρονη πόλη του Πειραιά

Η σύγχρονη πόλη του Πειραιά αναδύεται ως εκ θαύματος μέσα από το σκοτάδι της ιστορίας με γενέθλια ημερομηνία εκείνη της 23ης Δεκεμβρίου του 1835 που ουδέποτε εορτάστηκε στον Πειραιά ως έπρεπε, καθώς στην Ελλάδα συνηθίζουμε να γιορτάζουμε τους πολιούχους κάθε πόλης και όχι τις γενέθλιες ημερομηνίες των πόλεων. Τότε ήταν που πραγματοποιήθηκε η ίδρυση του Δήμου Πειραιά με τα μέλη του πρώτου Δημοτικού συμβουλίου να δίνουν τον όρκο τους εντός του ερειπωμένου μοναστηριού του Αγίου Σπυρίδωνα που οι ίδιοι είχαν καταστρέψει πρότερα στην προσπάθειά τους να ελευθερωθούν! Οι πρώτοι έποικοι έπρεπε να δαμάσουν τα χίλια οκτακόσια έτη ερημιάς που βασίλευαν στην περιοχή. Χάρη σε αυτούς ο Πειραιάς αναδείχθηκε σε εμπορική, βιομηχανική, ναυτική και οικονομική πρωτεύουσα της Ελλάδας!

Στα τοπωνύμια του Πειραιά δεν κυριαρχούσαν τα ονόματα πλατειών και κήπων όπως στην Αθήνα που προβάλει Σύνταγμα, Ομόνοια, Εθνικό Κήπο, αλλά τα ονόματα βιομηχάνων και εργοσταστιαρχών. Οι Πειραιώτες έλεγαν, στου Ρετσίνα, στου Παπαστράτου, στου Κεράνη, στου Γαβριήλ, στου Μανίνα, στου Βρυώνη, στου Χατζηκυριακού.

Οι κάτοικοι του Πειραιά προσέφεραν τη θαυματουργή πνοή τους στο λιμάνι και στα εργοστάσια. Όλοι τους πίστεψαν παρά τις οικονομικές δυσχέρειες και τους πολέμους που διαρκώς δονούσαν τη χώρα, πως κάποια μέρα ο Πειραιάς θα διαδραμάτιζε το σοβαρότερο ρόλο στην ευημερία της χώρας. Για αυτό και στα τοπωνύμια της πόλης μας δεν κυριαρχούσαν τα ονόματα πλατειών και κήπων όπως στην Αθήνα που προβάλει Σύνταγμα, Ομόνοια, Εθνικό Κήπο, αλλά τα ονόματα βιομηχάνων και εργοσταστιαρχών. Οι Πειραιώτες έλεγαν, στου Ρετσίνα, στου Παπαστράτου, στου Κεράνη, στου Γαβριήλ, στου Μανίνα, στου Βρυώνη, στου Χατζηκυριακού, διότι πίστευαν ακράδαντα στη φράση που τελείωνε η πρώτη απογραφή πληθυσμού του 1836 που κατέγραφε “Ουδείς πένης και ανίκανος να εργασθή…”.
Λιμάνι Πειραιά (Δεκαετία 1840, Βασιλικό Λιθογραφείο – Tarone)
Ο Πειραιάς ήταν η ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας μπροστάρης στην εργασία και στις κακουχίες, αλλά στο περιθώριο όταν σημειώνονταν μεγάλες εθνικές στιγμές. Το 1896 γίνονται οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί αγώνες στην Αθήνα. Ο Πειραιάς αναλαμβάνει σημαντικό μερίδιο συμμετοχής διοργανώνοντας αγώνες κολύμβησης στο λιμένα της Ζέας, ποδηλατικούς αγώνες και αγώνες τένις στο ποδηλατοδρόμιο. Ο λιμένας της Ζέας έγινε ο πρώτος ολυμπιακός λιμένας στη σύγχρονη εποχή.

Τα γεγονότα που στιγμάτισαν τον Πειραιά

Ο Πειραιάς κατά τη διάρκεια της πρόσφατης ιστορίας του, αποτέλεσε το κέντρο δεινών κατά τα τρομερά γεγονότα των βομβαρδισμών του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και της κατοχής ακολούθησε. Ιταλοί, Γερμανοί, Άγγλοι και Αμερικάνοι βομβάρδισαν τον Πειραιά διότι ήταν ένα σπουδαίο λιμάνι. Αποτέλεσμα των βομβαρδισμών ήταν να μείνουν άστεγοι 65 χιλιάδες Πειραιώτες. Σειρές βομβοπλήκτων προσέφυγαν στην Αθήνα πως ως ανοχύρωτη πόλη ουδέποτε βομβαρδίστηκε.

Η φυσιογνωμία της πόλης άλλαξε, μέρος της αστικής τάξης ουδέποτε επέστεψε στην πόλη. Στον Πειραιά της Εθνικής αντίστασης 1.641 στήθηκαν στους τοίχους εκτελεστικών αποσπασμάτων ή σκοτώθηκαν σε μάχες αντίστασης. Η αποτίμηση των ζημιών σε ζημιές μόνο για το λιμάνι ανέρχεται σε 325.000.000 προπολεμικές δραχμές.

Ακόμα και στην απελευθέρωση ο Πειραιάς τράβηξε τη δική του ανηφόρα. Η Αθήνα εκκενώθηκε από τους Γερμανούς αφού πρώτα αυτοί κατέθεσαν στεφάνι στο μνημείο Αγνώστου Στρατιώτου. Στη συνέχεια υπέστειλαν χωρίς πρόβλημα τη ναζιστική σημαία από την Ακρόπολη και αποχώρησαν το ίδιο συντεταγμένα όπως είχαν εισέλθει.

Ο Πειραιάς από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα μένει στο περιθώριο της ιστορίας προσφέροντας κάθε φορά που η Ελλάδα διανύει μια δύσκολη περίοδο, έμψυχο και άψυχο υλικό, γη και θάλασσα για μια νέα επανεκκίνηση.

Αντίθετα στον Πειραιά η γερμανική εντολή ήταν να καταστραφεί τόσο το λιμάνι όσο και οι υποδομές της πόλης. Τα κρηπιδώματα, η δεξαμενή του Βασιλειάδη, οι αποθήκες, τα Σιλό, οι Μύλοι του Αγίου Γεωργίου, η Ναυτική Σχολή Δοκίμων, το Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο, η περιστρεφόμενη πλάκα στο σιδηροδρομικό σταθμό του Ρέντη, το εργοστάσιο Παπαστράτου, η Κοπή και βεβαίως το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής εταιρείας «Πάουερ» στο Κερατσίνι. Μόνο στις 12 Οκτωβρίου σημειώθηκαν 150 ανατινάξεις. Στις 13ης Οκτωβρίου σημειώθηκαν δεκαπέντε νέες εκρήξεις ενώ ανατινάχθηκαν οι εγκαταστάσεις της ΣΕΛ του Περάματος.

Ακολούθησε η Μάχη της Ηλεκτρικής Εταιρείας που διήρκεσε τρεις ώρες. Ο λαός του Πειραιά τόσο την 12η όσο και την 13η Οκτωβρίου θα σταθεί όρθιος και θα πέσει μαχόμενος στα οδοφράγματα, προασπίζοντας την πόλη του. Η ελευθερία στον Πειραιά άργησε δύο μέρες.

Πρώτη ημέρα ελευθερίας για τον Πειραιά υπήρξε η 14η Οκτωβρίου 1944.

Στον Πειραιά ζούσε και ζει μια ράτσα αμφίβια. Οι Πειραιώτες! Που κατοικούν στη στεριά αλλά επιβιώνουν από τη θάλασσα.

Ο Πειραιάς από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα μένει στο περιθώριο της ιστορίας προσφέροντας κάθε φορά που η Ελλάδα διανύει μια δύσκολη περίοδο, έμψυχο και άψυχο υλικό, γη και θάλασσα για μια νέα επανεκκίνηση. Ακόμα και στη σημερινή δύσκολη οικονομική περίοδο οι Έλληνες στρέφουν το βλέμμα τους προς το λιμάνι του Πειραιά στο οποίο αναγνωρίζουν ότι παραμένει το μοναδικό μέσο που έχει απομείνει στη ρημαγμένη χώρα για έξοδο από την κρίση. Στον Πειραιά ζούσε και ζει μια ράτσα αμφίβια. Οι Πειραιώτες! Που κατοικούν στη στεριά αλλά επιβιώνουν από τη θάλασσα. Για αυτό και ο σημαντικότερος ανδριάντας της πόλης, του Θεμιστοκλή, που βρίσκεται στην Ακτή Μιαούλη στρέφει το χέρι του προς τη μοναδική οδό σωτηρίας και ανάπτυξης των Ελλήνων. Την Θάλασσα!

Πηγή: thisispiraeus.gr