Πριν την έλευση μιας νέας κακοκαιρίας που για την ένταση και τους κινδύνους της θα κάνω μια πρώτη εκτίμηση τo ΣΚ, θέλω να κάνω μια μικρή ανασκόπηση στον Ντάνιελ. Η έλλειψη προετοιμασίας και επίγνωσης των κινδύνων που εγκυμονεί ένα τέτοιο φαινόμενο σαν τον Ντάνιελ μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες, όπως έχουμε διαπιστώσει.

Είναι λοιπόν Κυριακή 3 Σεπτεμβρίου και, ενώ η μετεωρολογική κοινότητα βρισκόταν σε αναστάτωση για την επερχόμενη κακοκαιρία που δεν είχε ακόμα λάβει όνομα, είχα κάνει κι εγώ δύο αναρτήσεις από τις οποίες έχω συμπεριλάβει εδώ τα αντίστοιχα screenshot. Η καταστροφή, για εμένα, ήταν δεδομένη, καθώς η αίσθησή μου ήταν (και παραμένει) ότι τόσο το κράτος* όσο και η κοινωνία δεν παίρνουν σοβαρά τις προειδοποιήσεις οποιουδήποτε τύπου. Η πλάκα με το πρόσωπο του Μητσοτάκη στο σύννεφο είναι επειδή, ως λαός, τον έχουμε ταυτίσει με την κακή τύχη· ταυτόχρονα όμως, συμβολίζει και τον κρατικό μηχανισμό. Ζούμε όμως στην ίδια χώρα και σίγουρα δεν εμφανίστηκαν τώρα όλα αυτά τα προβλήματα.

Σε αυτές λοιπόν τις αναρτήσεις, στην μία αναφέρω πως κάποιες περιοχές θα πνιγούν και πως θα αρχίσουμε να συζητάμε για την κλιματική κρίση***, ενώ στην άλλη αναλύω τον μηχανισμό μέσω του οποίου αυτό θα πραγματοποιηθεί, δηλαδή μέσω της έντονης και παρατεταμένης μεταφοράς υγρού και ασταθούς αέρα σε μεγάλο βάθος της τροπόσφαιρας.

Δεν προχώρησα, ωστόσο, στη δημοσίευση των στοιχείων που είχα από το μοντέλο, τρέχοντάς το με τα δεδομένα του Σαββάτου 2 Σεπτέμβρη (κύκλος 12Ζ), αντίθετα με τις προηγούμενες μεγάλες κακοκαιρίες. Κατανοώ ότι κάποιοι με χαρακτηρίζουν τρομολάγνο – πράγμα λογικό αλλά άδικο – δεδομένου ότι ασχολούμαι σχεδόν αποκλειστικά με μεγάλα γεγονότα, κυρίως της Αττικής. Από την άλλη πλευρά, η πρόγνωση ήταν εξαιρετικά ακραία, αλλά, κατά τη γνώμη μου, ήταν και η πιο ρεαλιστική με διαφορά, βάσει των δεδομένων εκείνης της ημέρας. Είμαι άνθρωπος και δεν έχω πάντα όρεξη να ασχοληθώ με τις αντιδράσεις και αν ισχύει το α ή το β, καθώς αυτό που κάνω, το κάνω για τον εαυτό μου και για να ικανοποιήσω το δικό μου πάθος. Κι αν αυτό που κάνω για εμένα φαίνεται χρήσιμο σε κάποιον άλλο και του σώζει τη ζωή ή την περιουσία, γιατί να μην το μοιραστώ;

Το συγκεκριμένο μοντέλο που παρουσιάζω δεν είναι ένα απλό μοντέλο, αλλά ο μέσος όρος από έξι διακριτά μέλη, χρησιμοποιώντας την τεχνική των ensemble, συγκεκριμένα Multi-physics ensemble με διαφορετικές φυσικές παραμετροποιήσεις και δεδομένα από το GFS. Είχα σκοπό να χρησιμοποιώ αυτά τα μοντέλα για προβλέψεις σε περιπτώσεις ακραίων καιρικών φαινομένων, για να βοηθήσουν να εκτιμηθούν τα περιθώρια μέσα στα οποία θα κινηθεί η πρόγνωση καθώς και την εμπιστοσύνη που μπορούμε να έχουμε σε αυτή.

Ενώ δεν υπάρχει κάτι ανάλογο στην Ελλάδα – τουλάχιστον όσο γνωρίζω – το θεωρώ επιστημονικά σωστό και πιστεύω πως θα γίνει αποδεκτό και θα το υιοθετήσουν κάποιοι στο μέλλον. Το ιδανικό setup θα ήταν ένα Multiphysics multi-model input setup βασισμένο σε 18 μέλη, όπου τα 6 Multiphysics θα έχουν εισόδους από τρία διαφορετικά παγκόσμια μοντέλα: το ICON, το GFS και το GDPS. Κάτι τέτοιο έχει υλοποιηθεί αλλά δεν ενεργοποιήθηκε στο 100%  για οικονομία.

Γιατί δεν εκτελώ αυτά τα μοντέλα διαρκώς; Επειδή ένα μόνο μοντέλο ή μέλος απαιτεί εξοπλισμό αξίας εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ. Το κοινό βλέπει έναν χάρτη, αλλά δεν γνωρίζει τι πρέπει να γίνει προκειμένου αυτός να παραχθεί. Φυσικά, τέτοια μηχανήματα δεν έχω στη διάθεσή μου, και για να τρέξω ένα τέτοιο σύστημα, πρέπει να χρησιμοποιήσω το cloud για να νοικιάσω υπολογιστική ισχύ, κάτι που σημαίνει ότι πρέπει να επενδύσω προσωπικούς πόρους.

Είναι πραγματικά κρίμα, αλλά είναι απλά ένα θέμα πόρων. Οι τεχνικές αφομοίωσης των παρατηρήσεων (data assimilation) είναι υπολογιστικά απαιτητικές αλλά και απολύτως απαραίτητες για την ακρίβεια του μοντέλου, και φαίνεται πως είναι κάτι που λείπει από άλλα συγκρίσιμα μοντέλα στην Ελλάδα. Επιπλέον, στο μέλλον, η ενσωμάτωση τεχνικών μηχανικής μάθησης και τεχνίτης νοημοσύνης θα είναι κρίσιμη για την περαιτέρω βελτίωση των προγνώσεων. Η εφαρμογή τους και πάλι θα περιορίζεται από την έλλειψη υπολογιστικών πόρων.

Ζητώ τον σεβασμό σας και την κατανόηση σας για το γεγονός ότι αυτό που μοιράζομαι μαζί σας είναι το αποτέλεσμα ατελείωτης εργασίας και προσωπικών δαπανών. Ίσως κάποιοι θα προτιμούσαν να δημιουργήσω ένα σύστημα για τους ενδιαφερόμενους που θα ήθελαν να συνεισφέρουν οικονομικά, κάτι που θα μπορούσε να φαίνεται ως μια καλή λύση, αλλά φοβούμαι ότι μπορεί να προκαλέσει άλλου είδους προβλήματα και δυσκολίες.

Για το παρόν, προτιμώ να αφήσω αυτή την επιλογή ανοιχτή για το μέλλον, με την ελπίδα να επιτύχω αυτάρκεια, χωρίς να επιβαρύνω τους άλλους. Είναι προφανές πως η αγάπη για τη γνώση και η διάθεση για κοινοποίηση αποτελούν την κινητήρια δύναμη πίσω από αυτήν την προσπάθεια.

Για όσους ακολουθούν τις προβλέψεις μου σχετικά με την Αττική, μπορούν να παρατηρήσουν στον χάρτη του μέγιστου υετού τις διαστάσεις του ακραίου σεναρίου, που μας θέτει σε μια κατάσταση αυξημένου κινδύνου. Ταυτόχρονα, οι χάρτες της αβεβαιότητας και του ελάχιστου υετού αποκαλύπτουν μια σημαντική πληροφορία: δεν υπάρχει ισχυρή υποστήριξη για την εκδήλωση του ακραίου σεναρίου. Στην πραγματικότητα, το πιο πιθανό αποτέλεσμα ήταν κοντά σε αυτό που υποδεικνύει ο μέσος όρος των προβλέψεων.

Η κατάλληλη εκτίμηση και ανάλυση ενός τέτοιου συστήματος σημαίνει ότι πρέπει να παραμένουμε σε εγρήγορση για την πιθανότητα εμφάνισης εξαιρετικά ακραίων καιρικών φαινομένων. Αυτός είναι και ο λόγος που, για μία ακόμη φορά, βρέθηκα ανάμεσα στους λίγους που είχαν εφιστήσει την προσοχή στις πιθανότητες που εκτυλίσσονταν στην Αττική.

*Ενδεχομένως υπάρχει μερίδιο ευθύνης και από την πλευρά μας, αλλά δεν πρέπει να αγνοούμε την ελλιπή και ενίοτε κοροϊδευτική υποστήριξη σε ένα περιβάλλον όπου η χρηματοδότηση και η προσοχή που δίνεται στην επιστήμη είναι μικρές. Η χώρα έχει αφεθεί χωρίς αξιόπιστα ραντάρ ή ένα πλήρες μετεωρολογικό δίκτυο. Οι προσπάθειες που έχουν γίνει προέρχονται κυρίως από άτομα που αναζητούν χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλες δωρεές. Ένα πολύ καλό παράδειγμα αυτού του πάθους μερικών ανθρώπων είναι το μετεωρολογικό δίκτυο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Για παράδειγμα, το ΕΛΚΕΘΕ, το ΕΑΑ και το Πανεπιστήμιο Αθηνών, έχουν αναπτύξει εργαλεία και μοντέλα πρόγνωσης και έρευνας, τα οποία υποστηρίζονται κυρίως από επιστήμονες που πιστεύουν στην εργασία τους και λιγότερο από συντονισμένη κρατική βοήθεια. Σε αυτό το σημείο, θέλω να τιμήσω τον αγαπημένο μου καθηγητή, Γεώργιο Κάλο, που πρωτοστάτησε, όσο ζούσε, στην αριθμητική πρόγνωση του καιρού στην Ελλάδα.

**Όσον αφορά το Ε.Α.Α. είναι πραγματικά αξιέπαινοι σε πολλαπλά επίπεδα σαν ομάδα αλλά και σαν άτομα, αυτό δεν σημαίνει ότι τους αγιοποιώ. Απλά τους χρησιμοποιώ σαν παράδειγμα επιστημονικού φορέα που βρήκε τρόπο να καλύψει μερικά από τα πολλαπλά κενά που υπάρχουν.

*** Έχω μιλήσει επανειλημμένα για την κλιματική αλλαγή και το πόσο άμεσα μας επηρεάζει. Θα επιδεινωθεί σημαντικά σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Δεν υπάρχει ορθός τρόπος να συνδέσεις συγκεκριμένα γεγονότα όπως ο Ντάνιελ με την κλιματική αλλαγή, επειδή υπάρχουν πολλοί συνδυαστικοί παράγοντες που συμβάλλουν. Παρ’ όλα αυτά, η γενικότερη τάση και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι εμφανείς, αρκεί να γνωρίζεις τι βλέπεις.