Η Κίνα βάλλει κατά ενός νομοσχεδίου που έχει τεθεί προς διαβούλευση στο αμερικανικό Κογκρέσο και το οποίο θα μπορούσε δυνητικά να απαγορεύσει το TikTok στις ΗΠΑ.

Πρόκειται για μια διαμάχη που κρατάει εδώ και χρόνια και αφορά τα ζητήματα ασφάλειας της εφαρμογής, η οποία ανήκει σε κινεζική εταιρεία. Μάλιστα, η πρόσβαση μέχρι και η εγκατάσταση του app σε εταιρικά τηλέφωνα, έχει απαγορευθεί σε αξιωματούχους, πολιτικούς και προσωπικό ασφαλείας σε πολλές χώρες της Δύσης.

Τι είναι, όμως, αυτό που φοβούνται οι επικριτές της πλατφόρμας και πώς απαντά η εταιρεία σε αυτές τις ανησυχίες.

Συλλογή «υπερβολικού» όγκου δεδομένων του TikTok

Οι επικριτές της εφαρμογής υποστηρίζουν ότι συγκεντρώνει πάρα πολλά δεδομένα. Έκθεση κυβερνοασφάλειας που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2022 από ερευνητές της αυστραλιανής εταιρείας Internet 2.0, χρησιμοποιείται συχνά για να υποστηρίξει αυτή την κατηγορία. Οι ερευνητές μελέτησαν τον κώδικα της εφαρμογής και συνέτειναν στο ότι το TikTok συλλέγει στοιχεία για την ακριβή τοποθεσία του χρήστη, για την συσκευή που χρησιμοποιείται ακόμη και για τις άλλες εφαρμογές που είναι αποθηκευμένες στη συσκευή αυτή.

Ωστόσο, μια παρόμοια δοκιμή που πραγματοποιήθηκε από το Citizen Lab κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «σε σύγκριση με άλλες δημοφιλείς πλατφόρμες των social media, το TikTok συλλέγει παρόμοιους τύπους δεδομένων για να παρακολουθεί τη συμπεριφορά των χρηστών του».

Από την πλευρά της η εταιρεία αναφέρει ότι η συλλογή δεδομένων είναι «σύμφωνη με τις πρακτικές του κλάδου».

Κατασκοπεία

Αν και μπορεί να «ενοχλεί» τους ειδικούς σε θέματα απορρήτου, οι περισσότεροι από εμάς αποδεχόμαστε την παράδοση μέρους των προσωπικών μας δεδομένων στο πλαίσιο της συμφωνίας που κάνουμε με το εκάστοτε μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό, σε αντάλλαγμα τη δωρεάν παροχή των υπηρεσιών τους.

Οι διαχειρίστριες εταιρείες λοιπόν, συλλέγουν πληροφορίες για εμάς και τις χρησιμοποιούν προκειμένου να πουλήσουν διαφημίσεις στην πλατφόρμα τους ή πωλούν τα δεδομένα μας σε άλλες εταιρείες που διαφημίσουν προϊόντα και υπηρεσίες στοχευμένα στο διαδίκτυο.

Βασικό σημείο κριτικής είναι ότι το TikTok ανήκει στον τεχνολογικό κολοσσό ByteDance με έδρα το Πεκίνο, γεγονός που το καθιστά την μοναδική μη αμερικανική mainstream εφαρμογή. Το Facebook, το Instagram, το Snapchat και το YouTube, για παράδειγμα, συλλέγουν παρόμοιο όγκο δεδομένων, αλλά είναι όλες εταιρείες που έχουν ιδρυθεί στις ΗΠΑ. Οι χρήστες των μέσων έχουν καλλιεργήσει ένα πλαίσιο εμπιστοσύνης: ότι τα δεδομένα που συλλέγονται από αυτές τις πλατφόρμες δεν θα χρησιμοποιηθούν για κακόβουλους σκοπούς που μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια.

Το εκτελεστικό διάταγμα του Ντόναλντ Τραμπ το 2020 υποστήριζε ότι η συλλογή δεδομένων από πλευράς TikTok θα μπορούσε ενδεχομένως να επιτρέψει στην Κίνα να «παρακολουθεί τοποθεσίες ομοσπονδιακών υπαλλήλων και εργολάβων, να δημιουργεί φακέλους προσωπικών δεδομένων για εκβιασμό και να διεξάγει εταιρική κατασκοπεία».

Αποτελέσματα

Μέχρι στιγμής, αυτό φαίνεται να είναι μόνο ένας θεωρητικός κίνδυνος, ωστόσο οι φόβοι ενισχύονται από μία ασάφεια ενός κινεζικού νόμου που ψηφίστηκε το 2017. Το Άρθρο 7 του νόμου περί Εθνικών Πληροφοριών της Κίνας ορίζει ότι όλες οι κινεζικές οργανώσεις αλλά και πολίτες θα πρέπει να «υποστηρίζουν, να βοηθούν και να συνεργάζονται» με τις Υπηρεσίες Πληροφοριών της χώρας. Οι επικριτές όχι μόνο του TikTok αλλά και όλων των κινεζικών εταιρειών, επικαλούνται συχνά τη συγκεκριμένη πρόταση του εν λόγω άρθρου.

Ωστόσο, ερευνητές από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Georgia υποστηρίζουν ότι η επίμαχη φράση χρησιμοποιείται αποσπασματικά και εκτός πλαισίου.

Από το 2020, τα στελέχη της TikTok έχουν προσπαθήσει επανειλημμένα να καθησυχάσουν το κοινό ότι το κινεζικό προσωπικό δεν μπορεί να έχει πρόσβαση στα δεδομένα μη Κινέζων χρηστών. Όμως το 2022, η ByteDance παραδέχθηκε ότι αρκετοί από τους υπαλλήλους της στο Πεκίνο απέκτησαν πρόσβαση στα δεδομένα τουλάχιστον δύο δημοσιογράφων στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, με σκοπό να πακολουθήσουν τις τοποθεσίες τους και να ελέγξουν εάν συναντούσαν υπαλλήλους της TikTok, οι οποίοι ήταν ύποπτοι για διαρροή πληροφοριών στα ΜΜΕ. Η εκπρόσωπος του TikTok ανέφερε ότι οι υπάλληλοι αυτοί απολύθηκαν.

Η εταιρεία, αναφέρει ότι είναι πλήρως ανεξάρτητη και πως «δεν έχει παραδώσει δεδομένα χρηστών στην κινεζική κυβέρνηση», αλλά «ούτε και θα το έπραττε».

«Πλύση εγκεφάλου» το TikTok?

Τον Νοέμβριο του 2022, ο Christopher Wray, διευθυντής του Ομοσπονδιακού Γραφείου Ερευνών, είπε στα μέλη του Κογκρέσου των ΗΠΑ ότι «Η κινεζική κυβέρνηση θα μπορούσε να ελέγξει τον αλγόριθμο, ο οποίος θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για επιχειρήσεις επιρροής». Ο εν λόγω ισχυρισμός έχει διατυπωθεί πολλές φορές. Μάλιστα, οι ανησυχίες ενισχύονται περαιτέρω από το γεγονός ότι το «δίδυμο αδερφάκι» του TikTok, Douyin – εφαρμογή η οποία είναι διαθέσιμη μόνο στην Κίνα – λογοκρίνεται σε μεγάλο βαθμό από τις κινεζικές αρχές.

Όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσ λογοκρίνονται σε μεγάλο βαθμό στην Κίνα, με μια στρατιά αστυνομικών του Διαδικτύου να διαγράφει περιεχόμενο που επικρίνει την κυβέρνηση ή που διεγείρει πολιτικές αναταραχές.

Στις απαρχές του TikTok, ο λογαριασμός μίας χρήστριας στις ΗΠΑ ανεστάλη επειδή μιλούσε για τη μεταχείριση της μουσουλμανικής μειονότητας των Ουιγούρων της Σιντζιάνγκ από το Πεκίνο. Μετά από σφοδρή δημόσια αντίδραση, το TikTok ζήτησε τότε συγγνώμη και επανέφερε τον λογαριασμό.

Ερευνητές στο Citizen Lab συνέκριναν το TikTok με το «αδελφάκι του» Douyin και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το TikTok «δεν επιβάλλει προφανή μετα-λογοκρισία», με το TikTok να υποστηρίζει ότι οι κατευθυντήριες γραμμές του «απαγορεύουν την παραπληροφόρηση που θα μπορούσε να προκαλέσει βλάβη στην κοινότητά μας ή στο ευρύτερο κοινό, η οποία περιλαμβάνει τη συμμετοχή σε συντονισμένη ανακριβή συμπεριφορά».

Δούρειος Ίππος

Οι επικριτές του TikTok υποστηρίζουν ότι είναι ένας «Δούρειος Ίππος» και ότι θα μπορούσε να αποδειχθεί ένα ισχυρό όπλο σε περιόδους γεωπολιτικής σύγκρουσης.

Η εφαρμογή έχει ήδη απαγορευτεί στην Ινδία, η οποία ανέλαβε δράση το 2020 κατά δεκάδων κινεζικών πλατφορμών. Ωστόσο, μια απαγόρευση του TikTok από τις ΗΠΑ θα μπορούσε να έχει τεράστιο αντίκτυπο, καθώς οι σύμμαχοι των αμερικανών συνηθίζουν να συμβαδίζουν με παρόμοιες αποφάσεις.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το αμερικανικό «μπλόκο» στον κινεζικό κολοσσό τηλεπικοινωνίων Huawei από την πρόσβαση σε εργαλεία κατασκευής τσιπ που ήταν απαραίτητα για την παραγωγή κινητών τηλεφώνων 5G και το «αυστηρό» μήνυμα στους ευρωπαίους συμμάχους τους να μην συμπράξουν ούτε να αναθέσουν στην Huawei κανενός είδους έργο σχετικά με την αναβάθμιση των δικτύων 5G για τις τηλεπικοινωνίες. Η Ουάσινγκτον βάσισε την απόφασή της στο ότι η εταιρεία αποτελεί απειλή για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ.

Οι περιορισμοί κατέστρεψαν την Huawei, σε μια εποχή που ανταγωνιζόταν την Apple και τη Samsung, για την πρωτοκαθεδρία στην κατασκευή κινητών τηλεφώνων στον κόσμο.

Με πληροφορίες από το BBC: Is TikTok really a danger to the West?